Shakespeare, veba salgını sırasında evine kapandığı karantina günlerinde “Hamlet, Macbeth ve Kral Lear’ı” yazdı. Fazıl Say ise 4 yüzyıl sonra yine küresel bir salgının karantina günlerinde “Adagio” adında yeni 12 dakikalık bir orkestra eseri besteledi.
Bugünkü yazı, geçtiğimiz hafta yayımlanan sanat ve tasarım alanındaki üretimin en verimli zamanlarında dünyada üretilen işlerin yüzeysel bir derlemesi niteliğindeki “Pandemi Üretimi” yazısının devamı olacak. Pandemi döneminde dünya ölçeğinde üretilen sanat ve tasarım işlerinin derlemesinin ardından bu hafta, Türkiye’de pandemi döneminde üretilen işlerin küçük ölçekte bir derlemesini yapacağım.
Dünyada maske üzerine yapılan pek çok sanat üretimi görmüştük. Kullanmamızın zorunlu olduğu ve bu dönemin ikonu haline gelen maske ile ilgili pek tabii ki Türkiye’de de işler üretildi. Nejat Satı’nın yıllar önce kapısının önünde bulduğu, vefat eden bir adamın belgelerinden tasarladığı maskeler, Nesin Vakfı’na bağışta bulunma karşılığında sanatseverlerle buluştu. Sanatçının bu şekilde bir açıklamasına rastlamasam da vergi iade evraklarından tasarlanan bu maskeler bana, dönemin getirdiği ekonomik sorunlara ve zor durumda olan esnafa da bir parça dokunuyor gibi hissettirdi.
Nejat Satı’nın maske tasarımları
Kaynak: https://www.artfulliving.com.tr/sanat/eski-evraklarin-maskeye-donusen-hikyesi-i-21249
Nejat Satı’nın “covit-19” ismini verdiği bir diğer eseri ise hastalık kavramına yoğunlaştığı, bakteri-hemoglobin-hücre gibi kavramları soyutlaştırdığı bir çalışma. Monokrom çalışma olan covit-19’da Nejat Satı, yuvarlak formu insanın yapı taşı olarak değerlendiriyor.
Nejat Satı’nın covit-19 isimli çalışması
Kaynak: https://www.oggusto.com/sanat/pandemi-surecine-sanatsal-bakis
Pandemi dönemi ile ilgili bir diğer sanatsal üretimin sahibi de yeni keşfettiğime çok üzüldüğüm ve hepinizin tanışmasını istediğim Meltem Şahin. Meltem’in pandemi dönemi ile baş etme şekli, kendine bir karantina arkadaşı üretmek olmuş. Kendi elleri ile işlediği boncuklar yavaş yavaş insan boyutuna ve hatta bir Instagram hesabı da olan bir çalışmaya dönüşmüş.
Meltem Şahin’in myquarantinefriend’ isimli çalışması
Kaynak: https://www.instagram.com/meeltemsahin/
Meltem Şahin’in bir diğer çalışması ise 2017 Contemporary İstanbul için ürettiği “O halde” isimli, mobil aplikasyon ile canlanan heykel çalışması. Heykelleri, indirdiğiniz bir aplikasyon ile canlandırabiliyorsunuz fakat canlanan heykeller sıkışmış bir alanda, belirli bir döngüde hareket edebiliyor. Aslında pandeminin çok öncesinde ürettiği bu çalışma pandemi dönemine dair bir üretim olmasa da, içinde bulunduğumuz durumu çok iyi anlattığı için eklemek istedim.
Meltem Şahin’in “O halde” isimli çalışması
Kaynak: https://www.instagram.com/meeltemsahin/
Bir başka örnek olarak Mekanda Adalet derneğinin düzenlediği #MADaraştırma’nın webinar sunumlarında karşılaştığım, beni çok etkileyen, “Çevrimdışı: Dijital Mekâna Erişimde Eşitsizlik” projesinden bahsetmek istiyorum. Pandemi sürecinde yaşadığımız eve kapanmalar, okulların çevrimiçi eğitime geçmiş olması, görüntülü sohbetlerimizin artması çevrimiçi bağlantıların önemini oldukça arttırdı. Mekan çalışmaları çerçevesinde toplumsal adalete odaklanan çalışmalardan olan Ayşegül Özçelik, Hande Çevik ve Özgün Dilek’in hazırladığı “Çevrimdışı: Dijital Mekâna Erişimde Eşitsizlik”, (28 Kasım’da düzenlenen webinarda paylaştıkları ön gösterimde) bu dönemde farklı sebeplerden çevrimdışı (!) kalmak zorunda olan katılımcıların röportajlarından oluşan bir kısa film projesi olarak karşımıza çıkıyor.
Çevrimdışı projesi
Kaynak: https://mekandaadalet.org/madakademi202016-2/+8c
Grafik Tasarım alanından vereceğim bir başka örnek ise 20-25 Kasım tarihlerinde gerçekleşen BASE’20’de sergilenen Makul serisi olacak. Dilruba Güneysu’nun Base 2020 Online kataloğunda belirttiği gibi, pandeminin üzerinde yarattığı negatif etkileri azaltmanın en makul yolu olarak tanımladığı, birçoğumuzun da hislerine tercüman olan ‘makul’ tipografik tasarımlardan oluşan bir seri olma özelliğini taşıyor. Dilruba Güneysu tarafından fırça tabelacılığı yöntemleri ile üretilen seriye ait üretim videolarına sanatçının websitesinden ulaşılabilir. (Emeği ve özeni görmek için sayfanın altına bıraktığım linke tıklayabilirsiniz.)
Dilruba Güneysu’nun Makul Çalışması
Kaynak: https://www.dilrubaguneysu.com/
Ayrıca pandeminin ilanının henüz başlarında iken kurulan bir platformdan bahsetmek istiyorum: İzole. Farklı disiplinlerden sanatçıların bir platformda buluştuğu ve düzenli olarak güncellenen platform, pandemi belleğinin okunabilmesi için önemli kaynaklardan biri. Şule Yılmaz’ın ‘Kaç Kişi’ isimli çalışması, İzole platformunu takip etmeye başladığım ilk zamanlarda karşıma çıkan bir iş. Tv alışkanlığını çoktan terk eden nesilden olan ben de dahil olmak üzere pek çok kişi, pandeminin başladığı ilk günlerde belirli saatlerde ekrana kilitlenip sağlık bakanının açıklamasını dinliyorduk. Aslında merak ettiğimiz en acı olan soruydu; “kaç kişi?” Şule Yılmaz pandemi süresince çalışma masasının tam karşısında konumlanan penceresinin camına çentikler atmaya başlamış. Günden güne artan çentikler, bir grafik oluşturmaya başlayarak Şule’nin camını karartmış. Şule Yılmaz, “kaç kişi?” sorusunun cevabı ile kararan camının dışarıyla olan ilişkisini soyutlayarak onu güvenli kıldığını belirtiyor.
Şule Yılmaz’ın Kaç kişi? Çalışması
Kaynak: www.izoleproject.com
Bu haftaki yazı kapsamında Türkiye’de pandemi döneminde üretilen sanat ve tasarım işlerinin çok yüzeysel bir derlemesini yapmaya çalıştım. Çok bunaldığımız, artık yeter dediğimiz günlerden geçtiğimizi biliyorum. Ara ara herkes gibi ben de yaşıyorum aynı sitemleri; fakat iki haftadır odaklandığım ‘pandemi üretimi’ yazıları ile farkına vardığım dünyada ve Türkiye’de yapılan bu kadar özel işlerin artması bana umut verdi. 2020 yılının son günlerinde bu yazıları okumak umarım size de umut vermiştir.
Bazı Linkler:
Meltemin karantina arkadaşının instagram hesabı için; https://www.instagram.com/myquarantinefriend
Çevrimdışı: Dijital Mekâna Erişimde Eşitsizlik Webinar sunumu için:
https://mekandaadalet.org/madakademi202016-2/+8c
Base 2020 sergisinde Dilruba Güneysu’nun işlerini inceleyebilmek için:
https://www.base.ist/edisyonlar/base-2020/
