2020’nin son ayını yaşadığımız bu günlerde geçirdiğimiz yılın özeti niteliğinde bir yazı yazmaya karar verdiğimde karşıma çıkan en baskın konu tabii ki Covid-19 oldu. Bu sebeple Covid-19’un sanat ve tasarıma etkisi üzerine bir derleme yapmak istedim.
Karantina döneminin başlangıcından beri eve kapanan herkes gibi yaratıcı endüstrilerden insanlar da olabildiğince üretkenlerdi. Bu kadar üretken olunan, pek çok güzel işin ortaya çıktığı dönemi tek bir yazıya sığdırmak için, pek çok işi yazıdan çıkarmak zorunda kalacaktım ve bu da o işlere haksızlık olacaktı. Bu yüzden dünyada ve Türkiye’de olmak üzere iki bölümde yayınlanacak ‘Pandemi Üretimi’nin ilk bölümünde bu hafta, dünyada Covid19 döneminde oluşturulan, aynı zamanda teması da Covid-19 olan işleri inceleyeceğim.
İlk örnek daha çok sağlık çalışanlarının kullandığı siperliğe alternatif olarak tasarlanan bir ürün. New Yorklu tasarımcı Joe Doucet’in havalı bir güneş gözlüğü şeklinde tasarladığı siperlik, altına maskeyi taktığımızda da böyle havalı durur mu bilmiyorum ama bu zorunlu durumun kitlesel olarak benimsenmesine yönelik çabası için teşekkür ediyor ve kendimizi kurtarmaya çalışırken doğaya ne denli zarar verdiğimize biraz değinmek istiyorum.
Son dönemde tek kullanımlık maskelerin doğaya verdiği zararı eminim ki biz de zaman zaman düşünüyor olsak da Hong Kong merkezli sivil toplum kuruluşu OceansAsia, durumun ciddiyeti hakkında bize bazı önemli uyarılarda bulunuyor. Aşağıdaki görsel, Hong Kong sahillerinde ürkütücü boyuta ulaşan atık maskelerin durumunu bize gösteriyor.
Tek kullanımlık maskelerin doğaya verdiği zarar konusunda duyarlı olan Petit Pli, kullanıcıların burun ve çenelerine uyum sağlayan, yıkanarak çoklu kullanılabilen bir maske tasarladı. Tasarladığı maske, sadece çoklu kullanıma uygunluğu ile değil, aynı zamanda geri dönüştürülmüş plastik şişelerden üretilmesi ile de doğa dostu olarak tanımlanabilir.
Tek kullanımlık maskelerle tekrar karşılaştığımız bir performans sanatı olan, mimar Chaosteria ile xixi zi&xuegang wang iş birliği sonucu ortaya çıkan “Kaçış Yok”, salgının insanların günlük yaşamına ve doğaya etkilerini ele alıyor. Performans sırasınca, tüm vücudu maske ile sarılıyken küçülen kırmızı bir çemberle sınırlı bir alanda hareket etmeye çalışıyor.
Pandemi döneminde tasarlanan pek çok maske ve siperliğin son noktası olarak değerlendirdiğim Isphere tasarımının yaratıcıları ise 50’lerin bilim kurgu çizgi romanları ve 60’ların ütopik hareketlerinden ilhamla amacı tüm yüzü koruyan bir maske olan ikonik bir tasarıma imza attılar.
MMM tasarım stüdyosu tarafından tasarlanan “anything”, yaratıcı bir yüz siperliği kiti. Kit, hem reklam ögesi olarak değerlendirilebilirken hem de sürdürülebilirlik konusunda ele alınabilir. Pek çok ambalajla kullanılabilen ürün, atık ambalajların yeniden değerlendirilmesini sağlamaktadır.
Sanatçı ve tasarımcı Max Siedentopf ise “How-To Survive A Deadly Global Virus” isimli bir fotoğraf serisi yayınladı. Günlük kullanım nesnelerini maske gibi konumlandırdığı çalışmalarını yayınladığında projesi duyarsız ve saldırgan olarak değerlendirildi. Ben, örnek olması için en az rahatsız edici üç görseli aşağıya bırakıyorum. Rahatsız olmak ve konu ile ilgili detaylı bilgi almak için ise Max’ın ismini arama motoruna yazmanız yeterli.
Diğer yaratıcı disiplinlerde olduğu gibi grafik tasarımcıların da pandemi dönemi ile ilgili birçok çalışması var. Saguez & Partners tarafından tasarlanan renkli poster koleksiyonu, “Hayattan daha değerli hiçbir şey yoktur” mesajı ile yayınlandı. Pandeminin ciddiyetini kavrayan tasarım ajansı, karantinanın sonlanması ve normal hayatımıza dönebilmemiz için kurallara uyulmasını, korkutucu ve sıkıcı çizgiler yerine eğlenceli ve renkli bir tasarım yaklaşımı ile teşvik etmeyi amaçlıyor.
Viral Art Project, grafik tasarımcıları ve sanatçıları pandemiye görsel olarak yanıt veren poster tasarımları sunmaya davet eden sanal bir sanat galerisi. Mark Kelner, Ben Ostower ve Zachary Levine tarafından oluşturulan proje sürekli büyüyen bir poster koleksiyonu haline geldi bile. Viralartproject.com sitesinden posterlerin çok daha fazlasını görüp indirebilir ve basabilirsiniz.
Tüm bu derlemeleri yaparken karşılaştığım TrendWatching ve Business of Purpose tarafından tasarlanan COVID INNOVATIONS, bu dönemdeki yenilikleri ve eğilimleri tespit etmeye çalışan bir web sitesi. Her gün ziyaretçilerine ilham vermeyi amaçlayan site, günlük olarak güncelleniyor ve pandemi ile ilgili yenilikçi projelerden bahsediyor. Evlerimize kapanmak zorunda kaldığımız, yeterince sosyalleşemediğimiz bu dönemde, ekonomileri ve işletmeleri yeniden harekete geçirmeyi hedefleyen iyi niyetli bu girişime https://www.covidinnovations.com/about adresinden ulaşabilirsiniz.
Grafik tasarım, ürün tasarımı, performans sanatı ve daha pek çok sanat-tasarım alanında, izlerini daha uzun süre gözlemleyebileceğimiz zamanlardan geçiyoruz. Çok geniş kapsamlı olmasa da bir derleme yapmanın ileriki zamanlarda bu dönemin izlerini okuyabilmemiz için önemli olduğunu düşünüyorum. Üretkenliğimizin aslında çok arttığı bu dönemi araştırırken derlediğim bu değerli işler bana umut verdi. Haftaya Türkiye’de pandemi dönemi süresince üretilen işleri derlediğim yazıda görüşmek üzere…
